- پنجشنبه, ۱۹ فروردين ۱۴۰۰، ۱۰:۳۱ ق.ظ
گارکاه متن پژوهی
قلمرو زبانی (صفحهٔ ۵۶ کتاب درسی)
1- با توجّه به متن درس، معادل معنایی کلمه‌های زیر را بنویسید.
دولت (سعادت، ثروت، اقبال) کریمی (بزرگواری، بخشندگی) لئیمی (پستی، فرومایگی)
2- کدام قسمت جملۀ زیر،حذف شده است؟چگونه به نبود آن پی بردید؟
«نیکوخو، بهتر هزار بار از نیکو رو.»
فعل «است» با توجه به معنی و ظاهر جمله. فعل یکی از اجزای اصلی جمله است و نبودن آن در ساختار جمله، به سادگی مشخص است.
3- در فارسی معیار و رایج، برخی واژه‌ها به دو شکل، تلفّظ می‌شوند؛ نظیر«مهرَبان، مهرْربان». در گفتار عادی، از هر دو گونۀ تلفظی می‌توان استفاده کرد، امّا در شعر، با توجّه به وزن و آهنگ، باید تلفّظ مناسب را انتخاب کرد.
در متن درس، واژه‌های دو تلفّظی را بیابید. جاوْدان- جاوِدان، روزْگار- روزِگار، پادْشاه- پادِشاه
قلمرو ادبی (صفحهٔ ۵۶ کتاب درسی)
1- در بند ششم متن درس( این قصه عجیب‌ترین....)، کدام نوع از روابط معنایی واژه‌ها، بر زیبایی سخن افزوده است؟
تضاد (فرقت و وصلت) - (محنت و راحت) (وفا و جفا)
2- در جملۀ زیر، دو رکن اصلی تشبیه (مسبّه و مشبّه به) را مشخّص کنید.
«قرآن مانند است به بهشت جاودان.»
قرآن: مشبه مانند: ادات تشبیه بهشت: مشبه به جاودان: وجه شبه
3- در عبارت زیر،کدام واژه‌ها «جناس» دارند؟
«در مقابلۀ جفا، وفا کرد و در مقابلۀ زشتی، آشتی کرد.»
(جفا با وفا) (زشتی با آشتی)
4- به واژه‌هایی که در پایان دو جمله بیایند و از نظر صامت‌ها و مصوّت‌های پایانی، وزن یا هردوی آنها هماهنگ باشند، کلمات «مُسَجّع» و به آهنگ برخاسته از آنها «سجع» می‌گویند.
دو عبارت مُسَجّع از متن درس بیابید و ارکان سجع را مشخّص نمایید.
تن‌ها- دل‌ها، نجاست- ذلت
قلمرو فکری (صفحهٔ ۵۷ کتاب درسی)
1- به چه دلیل نویسنده معتقد است که:» «مَثَل قرآن، مَثَل آب روان است.»؟
زیرا همچنان که آب حیات‌بخش و پاک‌کنندۀ نجاست است، قرآن نیز زندگی بخش دل‌ها و پاک کنندۀ گناهان است.
2- کدام بخش از متن درس، به مفهوم آیۀ شریفۀ «و مَکَروا ومَکَراللّه واللّهُ خیرالماکرین.» (آل عمران، آیهٔ 54) اشاره دارد؟
بند پایانی درس آنجا که می‌گوید: (برادران یوسف، چون او را زیادت نعمت دیدند و یعقوب را بدو میل و عنایت دیدند، آهنگ کید و مکر و عداوت کردند تا مگر او را هلاک کنند و عالم از آثار وجود او پاک کنند. تدبیر برادران بر خلاف تقدیر رحمان آمد.
3- هر یک از بیت‌های زیر، با کدام عبارت درس، ارتباط معنایی دارد؟
خدمت حق کن به هر مقام که باشی خدمـت مخلـوق افتخـار نـدارد
عطّار
ای دوست، درمان کار خود کن و اگر معاملت می‌کنی، با حق کن تا خلق سود خود نبیند با تو معاملت نکند! هر کس که روی از معاملت با خلق بتافت، دنیا و آخرت در راه معاملت با حق بیافت.
صورت زیبای ظاهر هیچ نیست ای بـرادر، سیـرت زیـبـا بیــار
سعدی
قصۀ حال یوسف را نیکو نه از حسن صورت او گفت بلکه از حسن سیرت او گفت؛ زیرا که نیکوخوتر، بهتر هزار بار از نیکورو، نبینی که یوسف را از روی نیکو بند آمد و از خوی نیکو امر و فرمان آمد و از خوی نیکوش تخت و گاه آمد.
4- دربارۀ ارتباط مفهومی دو عبارت زیر، توضیح دهید.
* «الصّبرُ مِفتاحُ الفَرَج» .
* یعغوب، خودْ را به صبرْ آموزگار بود.
صبر راهگشای همۀ مشکلات است با صبر می‌توان به اهداف خود رسید.
5- چرا نویسنده داستان حضرت یوسف را عجیب‌ترین داستان‌ها می‌داند؟
زیرا در این درس چندین امر متضاد چون غم و شادی، آسایش و بلا، جدایی و پیوستگی و... در کنار هم آمده‌اند.
درک و دریافت (صفحهٔ ۵۸ کتاب درسی)
1- تناسب‌های آوایی، برجسته ترین ویژگی این شعر است، هنگام خواندن شعر، آهنگ و موسیقی ویژه‌ای به گوش می‌رسد و سبب دلنشینی و شورانگیزی بیشتر می‌شود. با تقسیم بیت‌ها به پاره‌های موسیقایی، شعر را بازخوانی کنید.
به عهده دانش‌آموز
توضیح: علت این تناسب آوایی، قافیه‌های میانی شعر است و سجع پایانی هر نیم مصراع، این موسیقی زیبا را به وجود آورده است.
2- چرا این سروده، در ادب غنایی جا می‌گیرد؟
زیرا شاعر در این سروده، به بیان عواطف و احساسات خود پرداخته است
