- شنبه, ۱۸ بهمن ۱۳۹۹، ۱۱:۱۱ ق.ظ
1 -به نام چاشنی بخش زبان ها حالوت سنج معنی در بیانها
قلمرو زبانی: چاشنی بخش: طعم دهنده) اثر بخش (/حالوت سنج: معیار سنجش شیرینی
قلمرو ادبی:واج آرایی: » ن« / زبان : مجاز از سخن / چاشنی بخش زبان ها - حالوت سنج معنی : حس آمیزی
قلمرو فکری: به نام خداوندی که لطفش سبب تاثیرگذارشدن سخن است و یاد او معیاری برای شیرینی سخن
است.) معنی دیگر مصراع دوم: شیرینی بخش کالم است.( مولوی نیز بیتی نزدیک به این معنی دارد:
این سخن همچو ستاره است و قمر لیک بی فرمان ِحق ندهد اثر
2 -بلند آن سر که او خواهد بلندش نژند آن دل که او خواهد نژندش
قلمرو ادبی: سر ، دل: مجازاز انسان / تلمیح به آیه: »تعزّ من تشاءوتذلّ من تشاء. *معنی: هر کس را بخواهی
عزت می دهی و هر که را بخواهی خوار می کنی.« / بلند آن سر: کنایه از سرفراز بودن / بیت آرایه موازنه
دارد.
قلمرو فکری:خداوند هر که را بخواهد، بلند مرتبه و هر که را بخواهد افسرده و غمگین میسازد.
)معنی دوم: آن کسی بزرگ و واالمقام است که خداوند او را بزرگ گردانده است و کسی پست و فرومایه
است که خداوند او را پست و زبون ساخته است.(
3 -در نابسته احسـان گشادهست به هر کس آنچه میبایست دادهست
قلمرو زبانی: گشاده: باز / نابسته: باز
قلمرو ادبی: در احسان: اضافه استعاری / واج آرایی: »س«
قلمر فکری:درِ احسان و بخشش خداوند برای همه باز است. به هرکس آن مقدار که شایسته و الزم است، عطا
کردهاست.
4 -به ترتیبی نهاده وضع عالم که نی یک موی باشد بیش و نی کم
قلمرو زبانی: نی: نه / حذف فعل »باشد« به قرینه لفظی در آخر بیت .
قلمرو ادبی: مو: مجاز از مقدار بسیار اندک/ نی یک موی باشد بیش و نی کم: کنایه از اینکه همه چیز در جای
خودش قرار دارد / بیش، کم: تضاد
قلمرو فکری: خداوند، جهان را به گونه ای آفریده که همه چیز در مکان و اندازهی خود است. هیچ چیز کم یا
زیاد خلق نشدهاست.
ستایش
3 جزوه فارسی2 / تهیهکننده: نصراله احمدیمهر
۵ -اگر لطفش قرین حال گردد همه ادبارها اقبال گردد
قلمرو زبانی: قرین: همراه
قلمرو ادبی: اقبال، ادبار: تضاد
قلمرو فکری: اگر لطف و محبت خداوند یار و همراهِ انسان گردد، همه بدبختیهایش به خوشبختی تبـدیل
می شود.
۶ -وگر توفیق او یک سو نهد پای نه از تدبیر کار آید نه از رای
قلمرو زبانی: حذف فعلِ » آید « در مصراع دوم به قرینه لفظی
قلمرو ادبی: پای یک سو نهادن: کنایه از پشت کردن و کاری نکردن / پای، رای: جناس ناهمسان
قلمرو فکری: اگر لطف خداوند شامل حال بندهاش نشود، دیگر از دست اندیشه و عقل کاری برنمیآید و انسان
ناتوان میشود.
۷ -خرد را گر نبخشد روشنایی بماند تا ابد در تیره رایی
قلمرو زبانی: »را« : حرف اضافه )به( / »تا« : حرف اضافه است.
قلمرو ادبی: تیره، روشنایی: تضاد / تیره رایی: حس آمیزی
قلمرو فکری: اگر خداوند عقل را هدایت نکند و روشنایی نبخشد، تا ابد در جهل و نادانی خواهد بود.
۸ -کمال عقل آن باشد در این راه که گوید نیستم از هیچ آگاه
قلمرو ادبی: متناقض نما: )کمال عقل در ناآگاهی است!( / عقل گوید نیستم آگاه : تشخیص
قلمرو فکری: زمانی عقل در راه شناخت و معرفت به کمال می رسد که به نادانی و ناآگاهی خود اقرار کند.