- شنبه, ۳ خرداد ۱۳۹۹، ۱۱:۰۹ ق.ظ
۳ خرداد فتح خرمشهر در عملیات بیت المقدس و روز مقاومت، ایثار و پیروزی
در ساعت ۲ بعدازظهر روز ۳ خرداد ماه ۱۳۶۱ بعداز ۳۴ روز جنگ بی‌امان، خرمشهر تماما از اشغال نظامیان عراق بیرون شد و عملیات بیت‌المقدس که در دهم اردیبهشت ماه همین سال مقدمه گردیده بود، به موفقیت رسید. در حالی که اشغال خرمشهر به وسیله عراق تحت عنوان نهایی و مهم ترین برگ موفق این سرزمین برای وادار ساختن جمهوری اسلامی ایران به کمپانی در هر سیرتکامل مذاکرات صلح و دوستی تلقی میشد، آزادسازی این شهر می‌توانست سمبل اجبار عزم سیاسی ایران بر نیروهای متجاوز و ثابت برتری نظامی‌اش باشد. برهمین اساس، با اعتنا به اینکه حیطه همگانی غرب کارون نهایی حوزه مهمی بود که همچنان در اشغال عراق قرار داشت از یک سو فرماندهان نظامی کشور‌ایران برای انجام عملیات درین ناحیه اشتراک لحاظ داشتند، و از سوی دیگر عراق نیز که پباده سازی عملیات آزادسازی خرمشهر را بعد از عملیات فتح‌المبین قطعی و مسجل می‌پنداشت، با در حیث به دست آوردن اهمیت این شهر و منزلت آن در دفاع از بصره، به ضرورت محافظت این ناحیه معتقد بود. از این رو، فورا بعداز اتمام عملیات فتح‌المبین، در حالی که قوای ارتش عراق در حوزه همگانی خرمشهر تقویت میشد، به تمام یگان‌های زیر دستور قرارگاه مرکزی کربلا امر داده شد تا ضمن نوسازی و تجدید قوا، به شناسایی و پباده سازی عملیات بپردازند.
در چنین قوانینی بود که عملیات بیت‌المقدس با انگیزه آزادسازی جاده اهواز - خرمشهر و بیرون شدن جاده اهواز و آبادان از موفقیت توپخانه معاند در ۳۰ دقیقه صبح زود روز ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۶۱ با تلاوت راز عملیات «بسم‌الله الرحمن الرحیم. بسم‌الله القاسم الجبارین، یا این که علی ابن ابی‌طالب» از سوی فرماندهی مشترک مقدمه شد.
شهید آیت‌الله صدوقی و آیت‌الله مشکینی نیز که در کنار فرماندهان سپاه و ارتش در قرارگاه کربلا حضور داشتند، هرکدام به صورت غیروابسته، پیام‌هایی را بوسیله بی‌سیم خطاب به رزمندگان اسلام خواندن کردند.
عملیات بیت‌المقدس را به چهار عصر وقتی به شرح ذیل می‌قدرت تقسیم کرد:
مرحله اولیه: در محور قرارگاه قدس (شمال کرخه روشن دل) به جهت هوشیاری معاند و وجود استحکامات گوناگون، پیشروی نیرو‌ها به رنج قابلیت و امکان‌پذیر بود و در‌این بین صرفا تیپ‌های ۴۳ بیت‌المقدس و ۴۱ ثارالله غالب شدند از موضع‌ها معاند عبور کرده و حوزه‌‌ای در جنوب رودخانه کرخه نابینا را تحت عنوان «سرپل» تصرف نمایند. عدم پوشش جناحین این یگان‌ها منجر گردیده بود که فشار شدید معاند بر آنها وارد شود.
در محور قرارگاه فتح، یگان‌های خودی ضمن عبور از رودخانه تخت‌گاز خویش را به جاده اهواز – خرمشهر رسانده و به تولید استحکامات و خودداری از نقل و انتقالات و تحرکات معاند در جاده نام برده پرداختند. در محور قرارگاه نصر، به جهت تاخیر در تکان و وجود باتلاق در کنار جاده اهواز – خرمشهر و همینطور تمرکز معاند در شمال خرمشهر، نیروهای این قرارگاه نتوانستند به هدف ها متبوع دست یافته و با قرارگاه فتح الحاق نمایند. الحاق بدون نقص قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و همینطور تصرف هدف ها مرحله نخستین قرارگاه قدس در فرمان فعالیت عملیات شب دوم قرار گرفت که با انجام آن تا حدودی هدف ها متبوع محقق شد، لکن بعضا سوراخها همچنان باقی بود تا اینکه آخر و عاقبت بعداز پنج روز، جاده اهواز – خرمشهر از کیلومتر ۶۸ تا کیلومتر ۱۰۳ ثبت و همه شکافها ترمیم شد.
مرحله دوم: درین مرحله آزادسازی خرمشهر از امر عمل عملیات بیرون و تصمیم دریافت شد که قرارگاه‌های فتح و نصر از جاده اهواز - خرمشهر به سمت مرز پیشروی نمایند و قرارگاه قدس نیز ماموریت یافت تا به طور محدود برای تصرف «سرپل» در جنوب کرخه روشن دل مبادرت کند و آن‌گاه آن را بسط دهد.
عملیات در‌این مرحله در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۳۶۱/۲/۱۶ مقدمه شد. نیروهای قرارگاه فتح در به عبارتی ساعتها اول به جاده مرزی رسیدند. یگان‌های قرارگاه نصر نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای معاند، به مرز رسیده و با قرارگاه فتح الحاق کردند. معاند با مشاهده جهت پیشروی نیروهای کشور ایران به طرف مرز، لشکر‌های پنج و شش خویش را به عقب کشاند. به لحاظ می سید این عقب‌نشینی با دو انگیزه انجام یافته باشد: یک کدام از دوری از محاصره و انهدام این لشکر‌ها، و دیگری تقویت هر چه اضافه خطوط پدافندی بصره و خرمشهر.
به دنبال این عقب‌نشینی که از ساعتها اول روز ۱۳۶۱/۲/۱۸ ابتدا گردیده بود، نیروهای قرارگاه قدس ضمن تعقیب نیروهای معاند، تنی چند از آنان‌را که از قافله عقب باقیمانده بودند، به اسارت خویش درآوردند و در سود جاده اهواز – خرمشهر (تا انتهای جنوب حیطه‌ای که به وسیله قرارگاه نصر تحت عنوان «سرپل» تصرف گردیده بود) و نیز مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.
مرحله سوم: در‌این مرحله، قرارگاه نصر ماموریت یافت تا جنبش خویش را به سمت خرمشهر مقدمه کند. نیروهای فعالیت کننده که متشکل از چهار تیپ جدا سپاه پاسداران و دو تیپ ارتش بودند، در پایانی ساعتها روز ۱۳۶۱/۲/۱۹ عملیات خویش را ابتدا کردند؛ البته به جهت هوشیاری معاند و تمرکز نیرو در خطوط پدافندی‌اش، نیروهای خودی در انجام ماموریت خویش موفقیت نیافتند. تکرار این عملیات در روز آن گاه نیز به باخت انجامید. به همین خیال تصمیم دریافت شد تا برای انجام عملیات آخرین زمان بیشتری به یگان‌ها داده شود. همینطور مقرر شد دو تیپ المهدی (عج) و امام سجاد (ع) از قرارگاه فجر نیز در تکان بعدی مصرف شود.
مرحله چهارم: سرنوشت در ساعت ۲۲:۳۰ نخستین خرداد ماه ۱۳۶۱ کارایی برای آزادسازی خرمشهر با سر «بسم الله القاسم الجبارین یا این که محمد بن عبدالله (ع)» ابتدا شد، در قبال تک سریع و غافلگیرانه، نیروهای عراقی در گیر وحشت و پریشانی شدید شدند و نتوانستند برخورد مهمی از خویش نشان دهند و رابطه یگان‌های معاند با یکدیگر انقطاع شد. فراروگریز افسران و مرتبه‌داران و سربازان عراقی از ناحیه خرمشهر گویای از هم پاشیدگی سازمان یگان‌های معاند بود.
در روز دوم خرداد ماه سود نزاع بسیار براق بود و قرارگاه کربلا به انگیزه خویش که اشراف بی نقص خرمشهر بود، رسید. تعداد اسرای عراقی در‌این روز از ۲۸۳۰ نفر تجاوز کرد و یگان‌هایی از معاند که در حیطه میان نهر بیانها و شلمچه ساکن بودند، به معیار زیاد منهدم شدند. با وجود حضور گسترده هواپیماهای عراقی در اسمان ناحیه، عقابان تیزپرواز نیروی هوایی ارتش در پشتیبانی از یگان‌های رزمنده، در صحنه عملیات بیت‌المقدس حضوری فعال داشتند و با بمباران پل شناور عراقی‌ها بر روی شط العرب و بخش ها تجمع آن ها در آن سوی رودخانه، نقش ارزنده‌ای در آزادسازی خرمشهر ایفا کردند.
در آخرها روز دوم خرداد ماه، قرارگاه کربلا بعد از بازبینی پایانی موقعیت، تصمیم گرفت تا نیرو‌ها با ورود به شهر، آن را از وجود نیروهای عراقی تمیز گردانند. و در سه صبح زود روز سوم خرداد ماه واحدهایی از رزمندگان کشور ایران به آن سوی رودخانه وارد شدند. از طرف دیگر عده ای از نیروهای عراقی با به کار گیری از ظلمات شب و قایق مبادرت به فرارو گریز کردند که تنی چند از این قایق‌ها بوسیله تکاوران نیروی دریایی انگیزه قرار گرفت و سرنشینان آنان غرق شدند.
نیروهای عراقی از ساعت سه و پنجاه دقیقه صبح زود تا نیم بعد از ظهر روز سوم خرداد ماه از سمت شلمچه سه توشه مبادرت به پاتک کردند و کارایی نمودند تا از روش جاده شلمچه – خرمشهر رینگ محاصره خرمشهر را بشکنند، ولی هر توشه با پایداری و مقاومت دلاورانه رزمندگان اهل ایران مواجه شدند و با دادن خساراتی عقب‌نشینی کردند.
در ساعت ۱۱ صبح روز سوم خرداد ماه در حالی که زد خورد شدیدی میان قوای اهل ایران و نیروهای عراقی در شمال نهر «خین» جریان داشت و معاند در تفکر شکستن رینگ محاصره خرمشهر بود، رزمندگان اهل ایران از جبهه غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. حوزه گمرک خرمشهر در کنار اروند اندکی مقاومت کرد که آن هم به‌سرعت در هم شکسته شد. در ساعت ۱۲ قوای کشور ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای متجاوز بعثی که ۲۴ ساعت در محاصره بدون نقص قرار داشتند، راهی جز اسارت یا این که گریز و یا این که کشته شدن نداشتند. به‌این جهت واحدهای عراقی مجموعه تیم به اسارت نیروهای اهل ایران در آمدند.
در ساعت دو بعد از ظهر، خرمشهر کاملا آزاد شد و درفش کشور‌ایران بر فراز «مسجد جامع» و پل تخریب گردیده خرمشهر به اهتزاز درآمد. براین اساس این شهر مقاوم که بعد از ۳۵ روز پایداری و مقاومت در چهار آبان ۱۳۵۹ به اشغال معاند درآمده بود، بعد از ۵۷۸ روز (۱۹ ماه) اسارت، آزاد شد.
